Sterrenkunde en ict

Vandaag was ik te gast bij SIZO in Zoetermeer. Bert Boshoven vroeg me om ook dit jaar weer een workshop 'sterrenkunde en ict' te geven aan verschillende basisscholen in Zoetermeer, te weten de Claus-Oranjeschool, de Regenboog en 't Plankier. Het programma duurde een uur en zag er als volgt uit:

1. 0-10 min
Vragenvuur. Stel de vragen die je altijd al hebt willen stellen over het heelal.
2. 10-15 min
Kort filmpje over hoe men vroeger in de sterrenwacht naar de sterren keek en hoe men dat tegenwoordig met behulp van de computer doet.
3. 15-55 min
Aan de slag met het gratis software-programma Stellarium.



De leerlingen konden kiezen: leer Stellarium kennen met de speciale handleiding of ga zelf uitproberen en ontdekken. Uiteraard koos het merendeel voor de 2e optie...
Als docent was ik vroeger erg gebrand op LOL: Luisteren Opletten en Lezen.
Dus eerst goed lezen en als je er dan niet uitkomt mag je de docent vragen (maar niet omgekeerd). Vandaag vond ik dat niet erg: zelfontdekkend leren is prima en de handleiding kun je ook als naslagwerk gebruiken.

Met het warme weer van vandaag (20 graden Celsius en een strakblauwe lucht) zou je verwachten dat de kids niet erg gemotiveerd zijn om in een 'computerruimte' (ook al heeft SIZO een van de mooiste lokaties die ik ken) aan de slag te gaan met sterrenkunde, Niets bleek minder waar: het enthousiasme was bijzonder groot, er werden heel veel goede vragen gesteld (en goede antwoorden gegeven) en als ik na een uur riep dat de tijd helaas om was, werd dat met veel teleurstellende geluiden beantwoord. Dat doet me natuurlijk goed en het mooie is dat ze thuis zelf verder het heelal kunnen ontdekken. Het programma Stellarium is namelijk gratis te downloaden (en te gebruiken) via www.stellarium.org.

Interesse voor sterrenkunde bij u op school? Dat kan zeker ook zonder ict! Kijk voor meer informatie op www.sterrenkundeopschool.nl
De foto's van vandaag staan in de tekst en hieronder.

Planeten op de Wilibrordus school

Ik kom zojuist terug van BS Willibrordus in Lage Zwaluwe.
Deze school heeft enige tijd terug een gratis middagje sterrenkunde gewonnen, door zich te abonneren op het eZine van Edumaat
Ze wilden graag dat ik bij juf Kim in groep 5 iets over de planeten kwam vertellen.

Het programma zag er ongeveer zo uit als de Holtkampschool (kijk hier).
Ook hier werd weer dapper geknutseld met als resultaat een prachtige planetenposter waarop de planeten op schaal (= de grootte ten opzichte van elkaar) te zien zijn. Daarna natuurlijk het planetenpad op het schoolplein om te zien wat de onderlinge afstanden tussen de planeten zijn en hoever ze van de Zon afstaan.
Er was nog wat tijd over dus toonde ik mijn ooit eens (1989) zelfgemaakte filmpje waarin te zien is wat er gebeurt als je deze 2 schalen (grootte; afstand tot de Zon) samenvoegt. Het filmpje staat hier.
Opvallend vond ik dat de leerlingen tijdens het vragenvuur alleen maar vragen stelden over De Planeten. Meestal merk ik dat de vragen heel divers zijn: vanaf 'hoe heet is de zon' t/m 'wanneer waren we voor het laatst op de maan'. Deze kids waren echter zo geboeid door het thema dat ze alles wilden weten over de planeten.

Het was weer leerzaam en leuk! De foto's staan hieronder.
Interesse voor sterrenkunde bij u op school?
Zie www.sterrenkundeopschool.nl











Interesse voor sterrenkunde bij u op school?
Zie www.sterrenkundeopschool.nl

Sterrenkunde op de Holtkampschool

Vandaag was ik aanwezig op de Holtkampschool in Goes. Voor de verandering niet voor www.m2desk.nl maar voor een middagje sterrenkunde.

We kozen voor het thema 'planeten'. De workshop bestond uit de volgende onderdelen:

- Wat is het zonnestelsel nu eigenlijk?
- Noem namen van planeten die je al kent
- Wat is nu eigenlijk een planeet? Is de maan een planeet?
- Samen zetten we ze in goede volgorde van afstand tot de zon.

Bij deze opdracht was steeds 1 leerling als leider van de klas actief op het digibord terwijl de andere leerlingen de opdrachten op een werkblad uitvoerden.

De tweede ronde bestond uit:

- kies een planeet
- teken de planeet op schaal met passer op een stuk papier
- kleur de planeet zo mooi mogelijk in met behulp van een echte foto.




Als laatste moesten de leerlingen hun planeten op een groot vel zwart papier plakken, opnieuw in de goede volgorde van afstand tot de zon. Het resultaat werd aan de muur gehangen:



De afsluiting van de workshop was een levend planetenpad op het schoolplein. Dit planetenpad maakt duidelijk hoe ver de planeten van ons (en van elkaar) af staan.


Ziet u op de laatste foto de vlotte jongedame Mercurius vasthouden? Dat lijkt 'op z'n kop' maar schijn bedriegt. Er bestaat geen 'onder' en 'boven' in het heelal, dus er is geen goed of fout in deze. ;-)

Al met al weer een prima middag waarin kinderen actief en creatief geleerd hebben.

Interesse voor sterrenkunde bij u op school?
Zie www.sterrenkundeopschool.nl

Afsluiting delta-project sterrenkunde op school

Gisteren was ik aanwezig op de afsluitende bijeenkomst van de delta-scholen bij Nemo in Amsterdam. Dit zijn scholen in het primair onderwijs die wetenschap en techniek dichter bij het dagelijks leven van de kinderen willen brengen. Ik heb er al eerder over geschreven.

Het project, dat 5 jaar heeft geduurd, kwam gisteren tot een einde. Tijdens de middagsessie toonden de scholen wat ze de afgelopen 5 jaar hebben gedaan met sterrenkunde op school en wat voor mooi materiaal ze hebben gemaakt. U ziet hieronder (2e serie) enkele foto's van hun resultaten.

De leerlingen van OBS De Octopus hadden een aantal sterrenliedjes ingestudeerd die ze ten gehore brachten (zie 1e serie foto's). De directeur van Nemo kon, terugkijkend op de afgelopen 5 jaar, alleen maar concluderen dat het project een groot succes is geweest en dat de opbrengsten ruim boven verwachting waren.

Namens het ministerie van OCenW was Babs van den Bergh aanwezig. Zij is directeur onderzoek en wetenschapsbeleid en nam het eerste exemplaar in ontvangst van het eindrapport. Alle deelnemende scholen kregen een telescoop cadeau als dank voor hun enthousiasme en enorme inzet in de afgelopen 5 jaar.

Het deed me goed om te zien dat verschillende scholen echt erin geslaagd zijn om sterrenkunde echt onderdeel te maken van hun onderwijs. Dus niet 'er bovenop' maar 'in plaats van'. Leerkrachten blijken, als ze eenmaal enthousiast worden, uitstekend in staat om sterrenkunde op creatieve wijze in te zetten bij taal, rekenen, aardrijkskunde, enzovoort.

Het project is klaar, de subsidie is op. Maar scholen geven aan dat ze zeker verder gaan met hetgene wat ze in de afgelopen jaren hebben gemaakt en opgebouwd.

Wilt u meer lezen over dit geweldige project? Dan is http://www.deltaopschool.nl een mooie pagina om te beginnen.

Heeft u interesse in sterrenkunde bij u op school. Bezoek dan www.sterrenkundeopschool.nl voor meer informatie.

Hieronder de foto's.

Serie-1: Sterrenliederen van OBS De Octopus









Serie-2: De scholen tonen hun werk en resultaten






Overig:

Het delta-hotel stond er uiteraard ook:


Babs van den Bergh, directeur Onderzoeks- en Wetenschapsbeleid van OCenW prijst de scholen voor hun inzet en enthousiasme:

Sterrenkunde, bezoek aan FOM Instituut Plasmafysica

Vandaag was ik met een aantal leuke en slimme kinderen van de Julianaschool in Bilthoven op het FOM Instituut voor Plasmafysica Rijnhuizen in Nieuwegein. Dit in het kader van het project 'Zon en Kernfusie' dat ik samen met de basisuniversiteit organiseer. Meer info hierover op mijn blog van 20 juni.

De middag begon met een uitstekende presentatie van gastheer Erik Min. Hij beantwoordde geduldig alle 438 vragen en dmv leuke proefjes en korte filmpjes liet hij zien wat plasma is, hoe we plasma in bedwang houden wat er op dit moment gaande is op het gebied van kernfusie.


Daarna naar een speciaal afgeschermde ruimte om het plasma te zien waarmee het onderzoek verricht wordt!









Vervolgens naar de ruimte waar zich de grote buisvormige Magnum-PSI bevindt. Deze fusiebron is 12 dagen terug pas voor het eerst getest en is nog niet helemaal af. Het wachten is op een hele grote magneet die nog om de buis moet worden geplaatst en dient om het plasma in toom te houden.



Nederland werkt, samen met vele andere landen, mee aan project ITER. Het doel van ITER is om aan te tonen dat kernfusie een belangrijke commerciele energiebron kan zijn. De rol van het FOM-instituut is om de interactie tussen het afgekoelde plasma en de reactorwand te onderzoeken.

Meer foto's van het bezoek staan hier.

Wilt u ook een sterrenkundeproject op uw school? Kijk eens op www.sterrenkundeopschool.nl

Presentatie Apollo project op OBS De Kleine Beer

Gisteren was ik op OBS De Kleine Beer in Berlicum voor het 5x geven van een presentatie: 'Van Spoetnik tot Cernan'. Volgende maand is het 40 jaar geleden dat Neil Armstrong de 1e voetstap op de maan zette. Maar hoe kwamen de Amerikanen erbij om per se naar de maan te willen? Hoe zag de opbouw van het hele Mercury/Gemini/Apollo-programma eruit? Wat waren de mooiste/spannendste momenten en waar ging het mis of bijna mis. Wie zijn de helden van toen?
In een presentatie van een uur leidde ik de kinderen uit de bovenbouw door dit prachtige stukje historie van oktober 1957 tot en met december 1972. Een kort praatje van hoogstens een paar minuten en vervolgens heel veel mooie filmfragmenten, zoals de vlucht van de eerste Amerikaan in de ruimte: Alan Shepard.
Maar ook de brand van de Apollo-1, het voorlezen uit de bijbel op kerstavond door de bemanning van de Apollo 8 in een baan om de maan, de blikseminslag tijdens de start van de apollo 12, de ontploffing van de Apollo 13 en de laatste voetstap op de maan van Gene Cernan van de Apollo 17.... dit alles en nog meer kwam aan bod tijdens de presentatie. En dat in maar 1 uur!
Op een groot Activboard met lekker geluid maaktzo'n presentatie zeker indruk op de kinderen. Dat het 30+ graden in het lokaal was, leek ze niet te deren. Het was kennelijk boeiend en spannend genoeg. Er werd af en toe opgelucht 'yes' geroepen als Mission Control Houston de Apollo 13 weer eens veilig naar de Aarde had teruggebracht.


Al met al een zeer geslaagde dag, ondanks de hitte.

Wilt u deze presentatie ook op uw school verzorgen? Kijk hier voor meer info.

kernfusie op de basisuniversiteit

Via Gerard Dummer kwam ik in contact met Lia van Acht en Benjamin Zitman van de basisuniversiteit.
De Basisuniversiteit is een organisatie die slimme kinderen de mogelijkheid geeft om onderzoek te doen op uiteenlopende onderwerpen. Dat doen ze samen mèt en onder begeleiding vàn experts uit de wetenschap of het bedrijfsleven. Zowel kinderen als experts worden daar wijzer van.
Ieder project is uniek, streeft naar een eindresultaat en wordt uitgevoerd op locatie door een expert met passie voor zijn vakgebied. Hij bepaalt de onderzoeksvraag en richting van zijn project.

De huidige projecten richten zich op ICT (oa. robotica, 3D wereld, programmeren voor de iPhone), natuurkunde (oa sterrenkunde), scheikunde en wiskunde. In de toekomst worden deze terreinen uitgebreid met taalthema's, maatschappelijke onderwerpen en artistieke projecten.

Op 17 juni startte ik, samen met de Juliana basisschool in Bilthoven, een project 'kernfusie en de zon'. Kernfusie op de basisschool? Ja, dat kan! Niet in de zin dat we kernfusieproeven in de klas doen (want hoe hou je plasma van 150 miljoen graden in toom in een leslokaaltje op de 2e verdieping?) maar meer in de zin dat 7 slimme kinderen van de Julianaschool dit een leuk onderwerp vonden om mee aan de slag te gaan.
Na een korte uitleg over wat kernfusie is en waarom de wereld daar zo ontzettend veel profijt van kan hebben, volgde een kort filmpje over JET en een film over de zon en kernfusie. Daarna gingen de kids aan de slag met diverse doe-opdrachten van Govert Schilling over de zon. Die opdrachten kunt u downloaden van mijn site www.sterrenkundeopschool.nl














Er werd driftig geknipt en geplakt en de kids die een zonnewijzer bouwden konden 'em meteen buiten uitproberen. Het enige meisje in de groep (hoe komt dat toch?) bleek een echt doenertje te zijn die binnen een half uur twee doe-opdrachten af kreeg.
Vol trots toonde ze in een donkere kamer een zonsverduistering aan de anderen.

Op 8 juli aanstaande bezoeken we de sterrenwacht in Utrecht, waar we een speciaal zonneprogramma voorgeschoteld krijgen. Maar 'the main event' wordt toch wel 1 juli aanstaande. Dan brengen we een bezoek aan het FOM instituut voor plasmafysica Rijnhuizen in Nieuwegein. Dit instituut doet wetenschappelijk onderzoek en ontwikkelt methodieken en technieken op het gebied van fusiefysica, het produceren en toepassen van terahertz straling en nanolagen film- en oppervlaktefysica.

Lees meer over kernfusie op www.fusie-energie.nl

Meer foto's van deze leuke dag staan hier.

Wilt u ook een bijzonder sterrenkundeproject op uw school neerzetten?
U kunt me bereiken via info{@}sterrenkundeopschool.nl of kijk op www.sterrenkundeopschool.nl