zaterdag 22 november 2008

Einstein, the universe en de rest



[de shift-toetsen van mijn laptop weigeren regelmatig dienst, dus zo nu en dan geen hoofdletters aan het begin van de zin, '/' ipv vraagtekens, etc.]

Allerlei zaken komen samen de laatste dagen......

Vandaag vroeg een jonge collega van de zwemschool me na de zwemlessen: "wat is jouw theorie over het heelal. Denk jij dat het oneindig is? Ik denk van wel!!"
[Ik straal kennelijk uit dat ik zeer regelmatig over
dat soort vraagstukken nadenk ;-) ]
Deze vraag is mij al wel 100 keer gesteld, zowel in het onderwijs als daarbuiten.
Er is geen goed of fout antwoord in deze, maar het is wel belangrijk dat zo'n vraag niet wordt beantwoord met een 'we weten het niet'. Beter is om te vertellen wat we op dit moment weten/denken en dat zo eenvoudig mogelijk [ ockham, koot en bie, einstein * ] te verwoorden.

Wetenschappelijke theorieen worden sterker naarmate ze door meer en meer waarnemingen worden bevestigd. Daarom dacht ik ook: "gelukkig!!...", toen ik gisteren dit artikel las. Het zou vreselijk geweest zijn als mijn held na 103 jaar ongelijk had gehad, maar opnieuw bewijzen waarnemingen zijn gelijk (dwz ze versterken zijn theorie weer een beetje).

Wat het heelal betreft vertelde ik mijn jonge collega het volgende: "Stel, ik stuur je nu weg richting het noorden, met een grote rugzak met eten en drinken. Ik blijf hier staan.... Het zal even duren maar waar kom je uiteindelijk weer uit?? Juist: je tikt me op een gegeven moment weer van achter op de schouder want je bent helemaal rond de aarde gelopen. VRAAG-1: is de Aarde oneindig groot?? Nee, want anders had ik je nooit meer terug gezien. 40.000 km lopen is een hoop maar er komt een einde aan.
VRAAG-2: Ben je onderweg een soort rand of ander 'einde' tegengekomen waar je van af kon vallen in de gruwelijk zwarte leegte?? Antwoord: nee.
Zo is het ook met het heelal; het is niet oneindig groot maar toch kom je nooit een soort rand/einde tegen. misschien kom je op een gegeven moment weer terug waar je begonnen bent en tik je me opnieuw op de schouder. Helaas is die kans wat kleiner... de tocht is zo lang dat het heelal al lang niet meer bestaat voordat je je 'rondje' in het heelal hebt afgemaakt. Het heelal heeft namelijk WEL een begin en (waarschijnlijk) ook een einde in de tijd.


{deel 2 t/m 5 van bovenstaand filmpje staan ook op youtube.}


Het artikel dat ik hierboven aanstipte verscheen op 20 november.... en dat valt prachtig samen met de geboortedag van Edwin Hubble die eind jaren 20 met zijn ontdekking aangaande de roodverschuiving van sterrenstelsels een belangrijke basis legde voor onze huidige theorie van het heelal.

Wat Einstein betreft, begin deze week las ik een artikel in het blad 'leidraad' van de universiteit van leiden. Ik heb het, met vriendelijke toestemming van de rechthebbenden, HIER voor u neergezet ( > 4MB dus even geduld...)
Einstein kwam er graag vanwege zijn goede band met Ehrenfest en Lorentz. Een paar jaar terug werden er nog documenten van Einstein ontdekt in de Ehrenfest-bibliotheek van Leiden.

De tweede vraag van mijn jonge collega ging over het bestaan van dimensies. Dat verhaal bewaar ik voor een volgende keer...

Als laatste de mededeling dat ik een prijs heb gewonnen op www.ikwilietsleren.nl voor dit filmpje dat ik 20 jaar geleden al maakte. Hij staat ook op youtube:


Ik durf het bijna niet te zeggen, maar ik ben de magere lat met de spuuglok en de foute rode blouse....

------
*
Ockam; alles wat KAN worden weggelaten, MOET ook worden weggelaten
Einstein: maak zaken zo simpel mogelijk, maar niet simpeler
Koot en Bie ; leef met vlag en wimpel, maar hou het simpel


vrijdag 14 november 2008

electronisch patientendossier

oh ja, ik heb bezwaar gemaakt tegen het electronisch patientendossier.
Waarom?? Een snelle greep uit recent nieuws;

Beveiliging_informatie_ziekenhuis_snel_beter

Hackers_stelen_miljoenen_pati%EBntendossiers

Persoonsgegevens_makkelijk_te_koop_op_internet

Hackers_vallen_epilepsiepati%EBnten_aan

Hyves_en_MySpace_prooi_voor_cybercriminelen

Hackers_bespioneerden_Obama_en_McCain

Hackers_kraken_website_VN

Hackers_breken_in_bij_Groningse_universiteit

Kijk, ik heb weinig geheimen (ik rook en drink niet en zelfs mijn blindedarm zit er nog in). Maar wat nu als een kind (uw kind?) straks bijvoorbeeld adhd blijkt te hebben en deze gegevens komen door een hack op het web terecht. Ik kan u vertellen dat google een net zo geduldige kracht is als de zwaartekracht: over 25 jaar kunt u nog terugvinden dat het kind (ondertussen volwassen) deze aandoening had/heeft. En potentiele werkgevers van uw kind googlen tegenwoordig voor aanvang van een sollicitatiegesprek rond om te kijken wat er op het web over de kandidaat te vinden is. En reken maar dat een ziektekostenverzekeraar maar al te graag medische gegevens van de aanvrager wil hebben, of dat nu wettelijk geoorloofd is of niet. En wat dacht u van de maatschappij waar uw kind zijn levensverzekering tezamen met zijn hypotheek gaat afsluiten??? Kent u die gezondheidsverklaringen?? 1x 'ja' op de eerste bladzijde en uw kind mag de overige 10 bladzijden ook invullen. En wee zijn/haar gebeente als daar een onjuistheid wordt ingevuld... zo dreigt de verzekeraar.
Bedenk dat 1 hack al dit soort situaties tot gevolg kan hebben....
Iedere instantie roept dat 'het systeem' veilig is en dat kwaadwillenden niet bij hun gegevens kunnen. De vele berichten bewijzen het tegendeel. Als ze de VN en Obama kunnen hacken, kunnen ze het EPD ook wel aan. Bedenk dat de ketting namelijk zo sterk is als de zwakste schakel. Die zwakke schakel is meestal de eindgebruiker, zo ook bij het bericht dat ik als eerste link hierboven plaatste.

Succes met de keuze.

domino dom

5 minuten geleden schakel ik in op sbs6: domino day in volle gang.
Een verslaggever heeft het over de apollo 10 die als voorganger van de apollo-11 rond de maan ging.......

Oeps! Dat was toch echt de apollo-8 met Borman, Lovell en Anders in december 1968.
Ik hoef dat niet op te zoeken en vind dat dit stuk historie standaard onderwezen zou moeten worden op school. De verslaggever heeft dit stukje historie gemist en heeft zich ook nog eens onvoldoende voorbereid...

Op 21 december ben ik van plan om op deze geweldige missie terug te komen, want dan is het precies 40 jaar geleden... Ik was net een half jaar oud maar wellicht dat de ouderen onder u de beelden van de Aarde nog kunnen herinneren die deze 3 helden maakten terwijl ze voorlazen uit Genesis... Een prachtige afsluiting van een mondiaal vreselijk jaar. Even uit mijn hoofd: vietnam, Martin Luther King...., weer een Kennedy dood....

Ik kom in december terug met meer info en beelden. Eerst maar verder kijken naar vallende dominostenen terwijl ik me afvraag: zou de presentator weten dat elke dominosteen, onafhankelijk van zijn massa, even snel naar de aarde valt??
Galilei hield zich al bezig met dit vraagstuk en Dave Scott van de Apollo 15 liet dit bij zijn bezoek aan de maan prachtig zien met een hamer en een veer.

Als straks die intelligente dame weer in beeld komt die mij de uiterst moeilijke vraag gaat stellen welke van de 3 dominostenen logischerwijs past in het rijtje, zal ik het beeld van Dave Scott aan dit bericht toevoegen (hopenlijk te vinden op youtube).

---------------------
22.42 uur Gevonden!!!
hier staat ie.

Ik keek zojuist wisselend naar Dave Scott op mijn laptopscherm en naar een zwart pratend schaap dat tijdens de domino-commercial 'iets' over tele2 vertelt. Het intellectueel contrast maakt me wat verdrietig en melancholiek (zong sonneveld al voor apollo-11).
Doet u mij een plezier en stimuleer uw kinderen om zoveel mogelijk naar discovery ipv sbs 6 te kijken. Verwondering en een natuurlijke interesse kweken voor hoe dingen nu in elkaar zitten is zoveel belangrijker dan het volksvermaak van sbs6. Als onze voorouders hun kinderen niet op soortgelijke wijze hadden gestimuleerd, liepen we nu nog in berenvellen rond en woonden we in grotten en als wij dat niet bij onze kinderen doen zullen we weldra gedwongen opnieuw in grotten wonen....


-----------
23.36 uur
Ik kon het niet laten om het stukje van Dave Scott uit de serie 'from the earth to the moon' nog even online te zetten. Nogmaals hier de hamer en de veer.

dinsdag 11 november 2008

wetenschap op de basisschool

------------------------
18 maart 1953

Beste Dr. Einstein,

Ik wil u een heel fijne verjaardag toewensen. Ik schrijf deze brief omdat ik geinteresseerd ben in uw baan. In onze klas hangt een foto van u op het prikbord. Onze klas bestudeert het universum. Ik vind het bestuderen van het universum hartstikke leuk. Ik ben blij dat u geboren bent want zonder u zouden we niet zoveel weten als nu. Ik ben 9 jaar oud.

Liefs,

Marcia
Elkings Park
Pennsylvania
----------------



Voornamelijk fysieke problemen weerhielden mij het afgelopen half jaar van het plaatsen van stukjes op deze blog. Op dit moment gaat het weer de goede kant op. Ik hoop weer wat meer te kunnen bloggen de komende tijd. Vandaag een eerste begin.

Ik las zojuist dit bericht op www.nu.nl


Als wetenschapper doet mij dat goed natuurlijk. Maar veel mensen zullen denken:
"Is dit wel een goed idee? Moeten we ons in het PO niet op andere zaken concentreren, zoals de kinderen behoorlijk leren lezen, schrijven en rekenen, om maar eens wat te noemen. Dit soort initiatieven kosten lestijd. Die tijd moet ergens anders van af worden gehaald."

Ik heb al vele malen op basisscholen (veelal op verzoek van de school die 'iets' wilde doen met sterrenkunde omdat er zoveel behoefte was vanuit de kids) een uurtje/middagje/weekje, sterrenkunde gedaan, varierend van groep 3 tot groep 8.
De laatste keer was enkele weken geleden op de Prinses Magrietschool in Zoetermeer.
Het betrof een uurtje sterrenkunde aan groep 6 met als onderwerp: de planeten.
Korte(!) presentatie, filmpje, doe-opdrachtje op het schoolplein, etc.
En zoals zovaak waren er veel meer geinteresseerden dan alleen de meester en de kids van groep 6 zodat ik uiteindelijk groep 7 en 8 er ook bij kreeg.

Ik kan u allen verzekeren dat kinderen op de basisschool uitermate geinteresseerd zijn in de wetenschap. Dat komt omdat wetenschap wordt gevoed en geleid door VERWONDERING. Verwondering is, samen met repeteren, het belangrijkste aspect van elk leerproces. Repeteren is soms vervelend voor een kind, hoewel dat sterk afhangt van WAT ze 'moeten' repeteren. Repeteren voor hun sport of met hun muziekinstrument of met hun playstation doen ze graag! Maar woordjes of topografie of rijtjessommen repeteren is vaak minder leuk.
Aan de docent de uiterst moeilijke taak om die verwondering te koppelen aan het repeteren. Met een onderwerp als sterrenkunde is dat makkelijk(er) te doen, zeker in het primair onderwijs waar die prachtige kinderlijke verwondering nog zo volop aanwezig is.

Ook enkele weken terug was die verwondering op de Prinses Margrietschool weer aanwezig en werden er wel 1000 vragen gesteld. Veelal gooi ik de vragen terug de groep in en laat de kids zelf met antwoorden komen. En dan blijkt steeds weer dat deze kids uiteindelijk tot goede /slimme antwoorden komen die niet onderdoen voor antwoorden die de pubers in klas 2-6 van het voortgezet onderwijs geven (ik heb 10 jaar natuurkunde gegeven in het VO en heb heel veel aan sterrenkunde in het VO gedaan dus ik kan goed vergelijken).

Kortom: de verwondering is er volop, de wil om te leren is er en deze jonge kinderen kunnen veel meer begrijpen dan dat wij soms denken/doorhebben.
Ik zou dus een voorstander zijn van het zo vroeg mogelijk beginnen met wetenschap en techniek in het PO. Het helpt de kinderen om logisch te leren nadenken, verbanden te zien en te leggen, begripsvorming omtrent groot en klein, goede vragen te stellen, enzovoort.

Einstein zei ooit: "The most important thing is to never stop questioning".
De wetenschap helpt jonge kinderen te leren dat ze vooral vragen moeten stellen aan hun omgeving en de moeite moeten doen om iets op te zoeken als ze iets willen weten.
En dat brengt me op wat mij betreft het grootste probleem van het inbedden van wetenschap en techniek in het PO. Ik heb vaak gezien dat docenten in het PO vinden dat ze maar weinig afweten van bijv. de sterrenkunde. Gelukkig blijkt vaak dat de vader van Pietje uit groep 6 een amateur-astronoom is. Papa wordt vervolgens gebeld of hij op school wat wil laten zien/vertellen over de sterrenkunde (of als de school toevallig Richard de Jong kent wordt hij gebeld ;-) )
Dat is prima natuurlijk! Maar niet alle 7600 basisscholen in nederland hebben zo'n Pietje op school.
Ik had een half jaar terug een sollicitatiegesprek bij het NOVA. Ze zochten een voorlichter sterrenkunde voor het onderwijs.
Ik besprak deze kwestie met hen. Belangrijk is dat docenten in het PO niet bang moeten zijn om een onderwerp als sterrenkunde te behandelen, omdat ze denken er niet voldoende over te weten. Er is voldoende panklaar materiaal online beschikbaar maar belangrijker nog: op het terrein van de wetenschap worden de meeste vragen gesteld die wetenschappers zelf niet kunnen beantwoorden. Ik maakte een aantal maal per jaar mee dat een leerling mij een vraag stelde die ik niet kon beantwoorden.
Soms kun je dan het truucje toepassen om de vraag terug de groep in te gooien in de hoop dat de response jou ook naar het antwoord brengt, maar vaak zei ik gewoon dat dat een hele goede vraag was waarop ik zo snel niet het antwoord had. Ik noteerde de vraag en beloofde de leerling er in de volgende les op terug te komen. Ik kwam die belofte altijd na en besteedde dan veel zorg aan een goed en uitgebreid antwoord, netjes uitgeprint op papier en met onderaan altijd wat links naar meer info.

Dus geachte PO-docenten: schaam u niet om wat u eventueel niet weet over wetenschap en techniek ( u weet mbv uw gezond verstand al meer dan het grootste deel van uw kids), ga eens aan de slag met bijv. de sterrenkunde als u merkt dat er behoefte aan is, maak er een gezamenlijk leerproces van en geniet van het enthousiasme en de verwondering van de kids.

En als u, na het lezen van dit epos, nog steeds de sterrenkunde wilt outsourcen (misschien domweg omdat u geen tijd over hebt om 's avonds thuis zo'n onderwerp voor te bereiden)....: ik hou me aanbevolen om bij u op school dit onderwerp aan de orde te stellen. Van groep 3 t/m 8, van een uurtje tot een hele projectweek, van planeten tot de Hubble telescoop.... alles is mogelijk. Ik vraag scholen altijd aan te geven wat ze willen en stem vervolgens het programma geheel op die wensen af.
Reacties op mijn mening, interesse om eens te praten over sterrenkunde bij u op school?? Ik hoor graag van u!


-----------------------
3 januari 1943

Geachte Heer,

Ik bewonder u al een hele tijd. Ik en 12 jaar en zit in de eerste klas van de Eliot Junior High school. De meeste meisjes in mijn klas hebben helden waaraan ze fanmail schrijven. U en mijn oom, die bij de kustwacht werkt, zijn mijn helden.
Mijn wiskundecijfers zijn een beetje onder het gemiddelde. Ik heb er meer tijd voor nodig dan de meeste van mijn vrienden. Ik maak me wel eens ongerust (misschien wat te veel) maar ik denk dat het uiteindelijk wel allemaal op zijn pootjes terecht zal komen.
Oh, meneer, ik hoop echt dat u me schrijft. Mijn naam en adres ziet u onderaan.

Hoogachtend,

Barbara
Washington, D.C.

~~~~~~~~~

Beste Barbara,

Ik was erg blij met je aardige brief. Tot nu toe had ik nooit durven dromen dat ik een held was. Maar nu jij me tot held hebt verklaard, voel ik me er ook een.
Maak je maar niet druk over je problemen met wiskunde; ik kan je verzekeren dat de mijne nog veel groter zijn.
Hoogachtend,
Professor Albert Einstein
----------------------

(uit: Lieve professor Einstein. Albert Einsteins brieven aan en van kinderen.)