Vandaag (18 april) is toch een beetje een aparte dag voor me omdat het vandaag exact 53 jaar geleden is dat een van mijn helden en een briljant wetenschapper overleed:
Albert Einstein.
Tijdens mijn opleiding van 88-93 kreeg ik vooral te maken met wat wetenschappers tot op heden hebben bedacht en op papier gezet (hoewel: de snarentheorie is niet gepasseerd tijdens de opleiding, noch dat zwarte gaten niet zwart zijn).
Pas na mijn opleiding, toen ik in de klas de routine kreeg en de lessen minder tijd en energie kostten, ben ik me gaan verdiepen in de wetenschappers zelf: wie waren ze, in welke tijd leefden ze, wat speelde er in die dagen, kenden ze elkaar, hoe maakten ze van elkaars inzichten gebruik, enzovoort.
Eigenlijk vind ik dat nog steeds even boeiend als de inhoudelijke materie zelf.
Er is genoeg over Einstein te vinden dus ik ga hier geen biografie neerzetten. Wat wel aardig is, is om wat voorschoolse beelden weg te nemen en wat interessante informatie te geven.
- Einstein was helemaal niet slecht op school (het Luitpold Gymnasium in Munchen). Hij had prima cijfers en heeft nooit een onvoldoende voor wiskunde gehaald.
Waar hij wel moeite mee had was de wijze van onderwijs. Quote: "Het ergste lijkt het mij wanneer een school voornamelijk met behulp van vrees, dwang en kunstmatige autoriteit werkt. Een dergelijke behandeling vernietigt het gezonde levensgevoel, de oprechtheid en het zelfvertrouwen van de scholier. Dat brengt onderworpen onderdanen voort."
- Einstein was niet de meest slimme wetenschapper. Hij was echter een intuitieve, creatieve out-of-the box denker die bestaande informatie koppelde en op zo'n bijzondere wijze gebruikte dat het m.i. een aantal van de meest briljante denkbeelden in de geschiedenis heeft opgeleverd, nog lang voordat deze denkbeelden bewezen konden worden. Voorbeelden zijn: de relativiteitstheorie, het foto-electrisch effect, de gedachte dat licht bestaat uit ruimtelijk aanwijsbare energiekwanta, het dualistisch karakter van straling en het zien van dualisme als 1 geheel, een kwantumtheorie van de soortelijke warmte, de kwantumstatistiek (hoewel onbewust geschapen), etc.
- Einstein was in 1e instantie geen theoreticus. Tijdens zijn opleiding aan het Polytechnikum in Zurich (1896-1900) was hij in het begin juist vaak in het lab te vinden.
- Einstein was geen groot wiskundige. Quote: "Kinderen: maak je geen zorgen over je problemen met de wiskunde. Ik kan je verzekeren dat de mijne veel groter zijn."
- Einstein heeft het nooit gehad over fotonen. Hij noemde ze 'energiekwanta'.
Quote: "50 jaar nadenken heeft mij niet dichter bij de vraag 'wat zijn lichtkwanta?' gebracht. Tegenwoordig denkt iedere schooier het antwoord te kennen."
- Einstein heeft nooit de Nobelprijs ontvangen voor de relativiteitstheorie. In november 1922 kreeg hij in Göteborg de nobelprijs (van 1921) voor het foto-electrisch effect (uiterst eenvoudig weergegeven door: E (max) = h·v- P) en zijn bijdrage aan de theoretische natuurkunde.
- Doorgaans was het zo dat wetenschappers in het lab ontdekkingen deden waaruit een theorie of wet ontstond (die sterker werd naarmate meer proefnemingen de wet bevestigden). Einstein begon doorgaans omgekeerd: hij formuleert een hypothese,denkt na over mogelijke gevolgen ervan en komt dan op een idee over hoe de hypothese in het lab getest (bewezen/ontkracht) zou kunnen worden.
Einstein bedacht het mechanisme van het foto-electrisch effect (pas in 1914 bewezen door Robert Millikan) en de relativiteitstheorie in een tijd dat deze gedachtenexperimenten nog niet bevestigd konden worden middels proefnemingen. Ook durfde hij bestaande fundamenten te ondermijnen: de electromagnetische theorie van Maxwell stond als een huis. Einstein roept begin 1900: "Een lichtstraal bestaat uit een eindig aantal energiekwanta die..."
Meer info? Ik kan je twee boeken aanraden:
Niks Relatief - Vincent Icke
Quanten en relativiteit - Silvio Bergia
Einstein in beeld:
Als laatste: iedereen kent wel de foto van Albert Einstein met de tong uit de mond en/of het haar dat naar alle kanten uitsteekt.
Ook deze is denk ik bekend:
Als dat slaat op creatief, veelzijdig, verwonderend, intuitief, dan is dat juist.
Dat Einstein een slimmerik was, is ook duidelijk.
Einstein was echter heel bedachtzaam van aard. En sociaal? Zeker richting zijn vrienden (Besso, Habicht) of mensen tegen wie hij opkeek (Lorentz).
Maar Einstein beschreef zichzelf in zijn nadagen als een eenling. In een brief (!) aan zijn vrouw Mileva schrijft hij in 1913: "Als je bij me wilt blijven, moet je zorgen dat je me niet lastig valt."
Enfin, als dit soort foto's en verwijzingen indirect bijdraagt aan de interesse voor Einstein en de wetenschap, vind ik dat best. Ik zie hem echter liever anders, zoals op de foto bovenaan deze pagina.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten